Ugoda sądowa a pozasądowa – różnice i przykłady

W przypadku sporów prawnych, szukanie porozumienia może być korzystniejsze niż długotrwałe postępowanie sądowe. Ugoda stanowi alternatywę dla tradycyjnego procesu, pozwalając stronom na zakończenie konfliktu w sposób polubowny. Istnieją jednak różne drogi dojścia do porozumienia – ugoda może być zawarta zarówno w sądzie, jak i poza nim. Zrozumienie różnic między ugodą sądową a pozasądową pozwala świadomie wybrać najlepsze rozwiązanie w konkretnej sytuacji.

Czym jest ugoda – podstawowe informacje

Ugoda to forma umowy, w której strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w celu uniknięcia niepewności co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnienia ich wykonania. Podstawę prawną ugody stanowi art. 917 Kodeksu cywilnego, który definiuje jej istotę jako wzajemne ustępstwa stron.

Art. 917 KC: „Przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.”

Kluczowym elementem każdej ugody są wzajemne ustępstwa – bez nich nie można mówić o ugodzie w rozumieniu prawnym. Ustępstwa nie muszą być równowartościowe, ale muszą występować po obu stronach. Ugoda może dotyczyć różnorodnych spraw, od sporów finansowych, przez konflikty sąsiedzkie, po sprawy pracownicze czy rodzinne.

Ugoda sądowa – charakterystyka i procedura

Ugoda sądowa to porozumienie zawierane przed sądem w toku postępowania. Może być zawarta na każdym etapie postępowania, nawet podczas rozprawy. Sąd powinien w każdym stanie postępowania dążyć do ugodowego załatwienia sprawy, o ile jej charakter na to pozwala.

Procedura zawarcia ugody sądowej obejmuje następujące kroki:

• Złożenie propozycji ugodowej przez jedną ze stron lub sąd
• Negocjacje warunków ugody
• Spisanie treści ugody
• Zatwierdzenie ugody przez sąd

Szczególną formą inicjowania ugody sądowej jest zawezwanie do próby ugodowej – procedura, w której strona składa do sądu wniosek o wezwanie drugiej strony do próby ugodowej. Jest to sposób na rozpoczęcie formalnych rozmów ugodowych pod nadzorem sądu, jeszcze przed wytoczeniem powództwa. Dodatkowo, zawezwanie do próby ugodowej przerywa bieg przedawnienia roszczeń, co może być istotne w sprawach, gdzie termin przedawnienia zbliża się ku końcowi.

Ugoda sądowa po zatwierdzeniu przez sąd ma moc prawną równą wyrokowi sądowemu. Oznacza to, że w przypadku niewykonania jej postanowień, można skierować sprawę bezpośrednio do egzekucji komorniczej, bez konieczności uzyskiwania dodatkowego orzeczenia.

Ugoda pozasądowa – elastyczne rozwiązanie konfliktu

Ugoda pozasądowa to porozumienie zawierane poza sądem, bezpośrednio między stronami lub z pomocą mediatorów czy pełnomocników. Nie wymaga ona udziału sądu ani innych organów państwowych, co czyni ją bardziej elastycznym i często szybszym rozwiązaniem.

Ugoda pozasądowa może być zawarta:

• Bezpośrednio między stronami konfliktu
• Z pomocą profesjonalnych pełnomocników (adwokatów, radców prawnych)
• W trakcie mediacji prowadzonej przez mediatora
• Z udziałem innych osób trzecich (np. negocjatorów)

Ugoda pozasądowa przyjmuje formę umowy cywilnoprawnej, najczęściej w formie pisemnej. Choć teoretycznie może być zawarta ustnie, forma pisemna zapewnia pewność co do ustalonych warunków i znacznie ułatwia ewentualne dochodzenie roszczeń w przyszłości.

Wzór ugody pozasądowej

Poprawnie sporządzona ugoda pozasądowa powinna zawierać:

• Dane stron (imiona, nazwiska, adresy, numery PESEL)
• Dokładne określenie przedmiotu sporu
• Opis wzajemnych ustępstw
• Terminy i sposób wykonania zobowiązań
• Oświadczenie o zrzeczeniu się dalszych roszczeń (jeśli dotyczy)
• Data i podpisy stron

Ważne: W przypadku ugody pozasądowej warto zadbać o precyzyjne sformułowanie wszystkich warunków, ponieważ w razie niewykonania zobowiązań konieczne będzie najpierw uzyskanie orzeczenia sądu, a dopiero potem skierowanie sprawy do egzekucji.

Kluczowe różnice między ugodą sądową a pozasądową

Wybór między ugodą sądową a pozasądową powinien być podyktowany specyfiką konkretnej sytuacji. Oto najważniejsze różnice między tymi formami porozumienia:

1. Moc prawna – ugoda sądowa po zatwierdzeniu przez sąd stanowi tytuł wykonawczy, natomiast ugoda pozasądowa jest „zwykłą” umową i w przypadku niewykonania wymaga uzyskania wyroku sądowego.

2. Formalności – ugoda sądowa wymaga udziału sądu i zachowania określonych procedur, podczas gdy ugoda pozasądowa może być zawarta w dowolnej formie (choć zalecana jest forma pisemna).

3. Czas i koszty – ugoda pozasądowa jest zwykle szybsza i tańsza, nie wymaga opłat sądowych ani oczekiwania na termin rozprawy.

4. Kontrola sądu – ugoda sądowa podlega kontroli sądu, który bada jej zgodność z prawem i zasadami współżycia społecznego, natomiast ugoda pozasądowa takiej kontroli nie podlega (chyba że później trafi do sądu).

5. Poufność – ugoda pozasądowa zapewnia większą dyskrecję, gdyż nie jest częścią publicznego postępowania sądowego.

Praktyczne przykłady zastosowania ugód

Przykład ugody sądowej

Jan Kowalski pozwał firmę budowlaną o odszkodowanie w wysokości 50 000 zł za wadliwie wykonany remont mieszkania. W trakcie postępowania sądowego, na posiedzeniu pojednawczym, strony doszły do porozumienia. Firma budowlana zgodziła się zapłacić 30 000 zł odszkodowania oraz bezpłatnie usunąć najpoważniejsze usterki, a Jan Kowalski zrezygnował z pozostałej części roszczenia.

Sąd zatwierdził ugodę, która stała się tytułem wykonawczym. Gdy firma nie wywiązała się z napraw w ustalonym terminie, Jan mógł od razu skierować sprawę do komornika bez konieczności ponownego pozywania. Dzięki temu zaoszczędził czas i koszty związane z kontynuowaniem procesu, a jednocześnie uzyskał gwarancję skutecznego wyegzekwowania swoich praw.

Przykład ugody pozasądowej

Małgorzata Nowak miała kolizję drogową z Adamem Wiśniewskim. Szkody w samochodzie Małgorzaty wyceniono na 8 000 zł. Zamiast zgłaszać sprawę do ubezpieczyciela i czekać na odszkodowanie, strony postanowiły zawrzeć ugodę pozasądową.

Adam zgodził się zapłacić 7 000 zł w ciągu 30 dni oraz pokryć koszt wynajmu samochodu zastępczego (1 500 zł), a Małgorzata zrezygnowała z dochodzenia pozostałych roszczeń. Ugodę sporządzono na piśmie i podpisano w obecności świadków. Dzięki temu rozwiązaniu obie strony uniknęły długotrwałej procedury ubezpieczeniowej, a Małgorzata szybciej otrzymała środki na naprawę samochodu.

Kiedy warto wybrać ugodę sądową, a kiedy pozasądową?

Wybór rodzaju ugody powinien być dostosowany do konkretnej sytuacji:

Ugoda sądowa będzie korzystniejsza gdy:

• Istnieje ryzyko, że druga strona nie wywiąże się z zobowiązań
• Sprawa jest skomplikowana i wymaga nadzoru sądu
• Chcemy uzyskać tytuł wykonawczy bez dodatkowego postępowania
• Jedna ze stron nie jest skłonna do negocjacji bez presji sądu
• Zależy nam na przerwaniu biegu przedawnienia (w przypadku zawezwania do próby ugodowej)

Ugoda pozasądowa sprawdzi się lepiej gdy:

• Zależy nam na szybkim rozwiązaniu konfliktu
• Chcemy ograniczyć koszty postępowania
• Zależy nam na zachowaniu dobrych relacji z drugą stroną
• Sprawa ma charakter poufny i nie chcemy jej upubliczniać
• Obie strony są gotowe do kompromisu i wykazują dobrą wolę

Niezależnie od wybranej formy, ugoda zawsze stanowi kompromis, który pozwala stronom zakończyć spór w sposób polubowny, oszczędzając czas, pieniądze i nerwy związane z tradycyjnym procesem sądowym. Warto rozważyć tę opcję przed skierowaniem sprawy na drogę sądową, pamiętając o dostosowaniu formy ugody do specyfiki danej sytuacji i własnych potrzeb.